Informatie orgel

Oorsprong

De basis van het nieuwe orgel wordt gevormd door de het pijpmateriaal en windlades van het Detlev Kleuker orgel uit de St. Johannis Stadtkirche in Hannover (Duitsland). Na de heringebruikname van de St. Johannis Stadtkirche in 1958 bouwde Kleuker een orgel (zie foto) in deze kerk met 38 registers verdeeld over Hoofdwerk, Zwelwerk, Borstwerk en Pedaal. Dit laatromantische, vroeg neobarokke instrument is in 1963 gebouwd met een mechanische toetsen- en elektrische registermechaniek. Het pijpwerk was wijd gemensureerd. Alle tongwerken konden worden getypeerd worden als “vrij romantisch”. De windvoorziening was robuust en strak (inliggende balgen) en zeer kenmerkend voor deze stijlperiode. De orgelkast is een kind van z’n tijd: strak en zonder lofwerk, evenals de 3-klaviers speeltafel. (zie media voor meer foto’s van de vroegere situatie in Hannover).

Van de firma Kleuker is bekend dat zij vele grote en kleine orgels hebben gebouwd en bekend stonden als perfectionisten. Kleuker heeft veel samengewerkt met organist Jean Guillot (Parijs – St. Eustache). Eén van zijn bekendste orgels staan in Alpe d’Huez (Frankrijk) en in de Tonhalle te Zurich.

In Nederland heeft Kleuker één instrument gebouwd n.l. in de Plaskerk in Raalte (2 klavieren + vrij pedaal / 1975). Inmiddels bestaat de firma niet meer en worden alle bestaande Kleuker orgels door andere orgelbouwers gerestaureerd en onderhouden.

In 2008 werd het orgel op internet aangeboden. Andere zienswijzen en muziekpraktijk deden de kerkelijke gemeente in Hannover er toe besluiten om het orgel van de hand te doen en over te gaan tot de koop van een Engels orgel. In 2009 werd het orgel opgekocht door orgelmaker Ide Boogaard uit Rijssen met de bedoeling het opnieuw te plaatsen en een muzikale functie te geven.

Orgel CGK Ichthus

Voor de bouw van het orgel van de CGK Ichthus te Urk is voor een groot deel gebruik gemaakt van materiaal uit het voormalige Kleuker-orgel van de St. Johanniskirche te Hannover. Het pijpwerk van het Detlev-Kleuker orgel was ‘wijd’ gemensureerd en bood daarom vele mogelijkheden om bijvoorbeeld een ander klankbeeld te scheppen. De opbouw van het huidige orgel is in de breedte en uitgevoerd met moderne materialen. Behalve het pijpwerk en windladen is van de oude materialen niets meer hergebruikt.

Orgelmaker Ide Boogaard uit Rijssen kreeg de opdracht voor de bouw van een drieklaviers orgel. Als adviseur trad Stef Tuinstra op. Samen met de orgelcommissie begonnen zij aan de realisering van een nieuw prachtig instrument.

Drieklaviers

Er ontstond een nieuw drieklaviers concept met drie manualen (Hoofdwerk, Rugwerk, Bovenwerk in zwelkast) en Pedaal in een nieuwe orgelkas met nieuw frontpijpwerk. Het frontontwerp sluit aan bij eerder door Boogaard gemaakte orgels in Geldermalsen (2004/2005) en Scherpenzeel (2013).

Van het Kleuker-orgel werden het pijpwerk, de hoofdwerklade en de zwelwerkladen opnieuw gebruikt. Voor het Pedaal werden nieuwe C- en Cis-laden gemaakt; voor het Rugwerk werd gebruik gemaakt van een lade uit het voormalige Van Leeuwen-orgel (1953/1956) uit de Grote Kerk te Vianen. De drieklaviers klaviatuur is eveneens afkomstig uit Vianen.

Uitbreiding

Voor de uitbreiding van de dispositie werden enkele registers nieuw gemaakt; een aantal registers kon uit de voorraad van de orgelmaker worden geleverd. Het frontpijpwerk werd geheel nieuw gemaakt. Voor het Hoofdwerk werden nieuwe Trompetten 16’ en 8’ gemaakt, de twee Kleuker-trompetten van het Hauptwerk kwamen op het Bovenwerk terug als Fagot 16’ en op het Rugwerk als Schalmei 8’. Om meer tegengewicht te kunnen bieden tegen de nieuwe tongwerkbezetting van de manualen werden de pedaaltongwerken voorzien van wijdere kelen. Het Hoofdwerk werd voorzien van een nieuwe Cornet V discant.

Hinsz

Voor de klankgeving was aanvankelijk het Bätz-orgel van de Evangelisch Lutherse Kerk in Den Haag het uitgangspunt. Gaandeweg het project bleek de klankwereld van Hinsz – en dan met name diens orgels in Kampen en Bolsward – beter aan te sluiten bij de mogelijkheden die de mensurering van het pijpwerk aangaf. Daarvoor werd de intonatie door Ide Boogaard grondig herzien. Voor het Bovenwerk is meer naar romantische sferen gezocht met de plaatsing van strijkers en een zwelkast.

In gebruik name

Op woensdag 28 mei 2014 werd in de Christelijke Gereformeerde Ichthuskerk op Urk een nieuw orgel van Ide Boogaard in gebruik genomen.

Dispositie

De dispositie is als volgt:

Hoofdwerk C-g3:

• Prestant 8 (2014)
• Bourdon 16 (Van Leeuwen (1953/56), Grote Kerk Vianen)
• Roerfluit 8
• Octaaf 4
• Gedekt 4
• Quint 3
• Octaaf 2
• Mixtuur VI
• Scherp III
• Cornet V (discant;2014)
• Trompet 16 (2014)
• Trompet 8 (2014)

Bovenwerk C-g3 (in zwelkast):

• Salicionaal 8 (1963, voorheen Viola)
• Baarpijp 8
• Quintadeen 8
• Viola da Gamba 8 (2014 uit voorraad orgelmaker)
• Vox Celeste 8 (2014 uit voorraad orgelmaker)
• Fluit 4
• Nasard 3
• Woudfluit 2
• Flageolet 1 (2014 uit voorraad orgelmaker)
• Fagot 16 (voormalige Trompete 16’ Hauptwerk)
• Hobo 8
• Vox Humana 8 (voormalige Regal 8’ Brustwerk, Bekers nieuw 2014)
• Cymbelster

Rugwerk C-g3:

• Prestant 8
• Holpijp 8
• Octaaf 4
• Roerfluit 4
• Quintfluit 3 (2014 uit voorraad orgelmaker)
• Octaaf 2
• Quint 1 1/3
• Sesquialter II
• Scherp IV
• Dulciaan 16
• Schalmei 8 (voormalige Trempete 8’ Hauptwerk)

Pedaal C-f1:

• Prestant 16
• Subbas 16
• Roerquint 12 (2014 uit voorraad orgelmaker)
• Octaaf 8
• Gedekt 8
• Octaaf 4
• Bazuin 16
• Trompet 8
• Cornet 4

Werktuiglijke registers:

• Koppel Hoofdwerk + Bovenwerk
• Koppel Hoofdewrk + Rugwerk
• Koppel Pedaal + Hoofdwerk
• Koppel Pedaal + Bovenwerk
• Koppel Pedaal + Rugwerk
• Tremulant Hoofdwerk
• Tremulant Bovenwerk
• Tremulant Rugwerk

Extra registertrekkers:

• Calcant
• Steekien (voor rol pepermunt)
• Pinne (voor pen/potlood)